سهند (عروس قلل ایران)
ارتفاع	۳۷۰۷ متر
مکان
مکان	شمال غرب ایران
رشته‌کوه	آذربایجان
زمین‌شناسی
گونه	آتشفشانی مطبق
آخرین فوران	ناآشکار، احتمالاً دوران هولوسن

سَهَنْدْ نام قله و رشته‌کوهی آتش‌فشانی در جنوب تبریز، شمال مراغه، شرق آذرشهر و غرب بستان‌آباد در مرکز استان آذربایجان شرقی است. این رشته‌کوه دارای ۱۷ قله با ارتفاع بیش از ۳۰۰۰ متر است که بلندترین آن‌ها (قوچ‌گلی داغی) ۳۷۰۷ متر بلندی دارد و مرتفع‌ترین نقطهٔ استان محسوب می‌شود.

رشته‌کوه سهند به‌دلیل انبوهی گیاهان، چمن‌زارها، گلزارها و مراتع در آن به عروس کوه‌های ایران مشهور شده‌است؛ چراکه سطح تمام مناطق این رشته‌کوه پوشیده از سبزه‌است. کوه‌های جام، سهند، سلطان، دمیرلی، آغ‌داغ، موتال داغی، شیر داغی، حرم داغی، گیرو داغی، آتاشان، درویش، کمال از مهم‌ترین قلل رشته‌کوه سهند محسوب می‌شوند.

در بندهش، زامیادیشت و زادسپرم از کوهی به نام «اسنوند» نام برده می‌شود که در آذربایجان واقع شده‌است. در زادسپرم مکان آذرگشسب در این کوه قرار دارد؛ البته شواهد زیادی در رابطه با یکسان‌بودن سهند و اسنوند وجود ندارد.

قوچ گلي داغ ( كمال )

اين قله به ارتفاع 3750 متر از سطح دريا بلندترين نقطه در سلسله جبال سهند مي باشد و در بين كوهنوردان به كمال داغي شهرت دارد . اين قله  در شمال روستاي چيچكلو ، جنوب شرقي روستاي مشهور ليقوان و درجنوب روستاي ثمر خزان قرار گرفته است . متوسط بارش منطقه بين 400 الي 500 ميليمتر بوده كه اكثراً در ماههاي سرد سال و اوايل بهار به صورت برف در دامنه هاي آن انباشته مي شود . رودخانه رفتوچاي كه يكي از سرچشمه هاي رودخانه قزل اوزن مي باشد از اين قله سرچشمه ميگيرد . اين رودخانه شعباتي چند از دشت شاه يوردي دريافت داشته و به سمت جنوب جاري مي شود . رودخانه سعيد آباد چائي از جبهه شمالي اين كوه سرچشمه گرفته و پس از مشروب ساختن روستاهاي ثمر خزان متنق ايرانق و سعيد آباد در نهايت به تلخه رود مي ريزد حجم سالانه اين رودخانه در حدود 67/9 ميليون متر مكعب مي باشد . دامنه هاي شمالي قوچ گلي با شيبي ملايم و به وسيله كوههاي يانوق داغ ( كوه سوخته ) به جلگه تبريز منتهي مي گردد . اين كوهها بين 500 الي 600 متر ارتفاع دارد و در بعضي از قسمتهاي آن كشت گندم وجود هندوانه و نخود به صورت ديم رواج دارد . در جبهه شمالي سهند كوههاي بويوك داغ ، ليقوان داغ ، بركت داغي ، دميرچي داغ ، زري داغ ، الوان داغ ، موتال داغ  و قوچ گلي داغ واقع شده اند كه مشرف به جلگه تبريز و بستان آباد مي باشند .

صعودقوچ گلي داغ معمولاً از روستاي ثمر خزان انجام ميگيرد كه ما به شرح آن مي پردازيم :

بدين ترتيب كه صبح زود از شهرستان تبريز به وسيله ميني بوس دربستي و در صورت عدم دسترسي به آن سرويسهاي مسير كه همه روزه از ( دروازه تهران كاراژ بستان آباد ) به سوي ثمر خزان در تردد مي باشند استفاده مي كنيم . ابتدا مسافتي در حدود 20 كيلومتر را در جاده ترانزيتي تبريز - تهران طي مي كنيم ( 5 كيلومتر بعد از پليس راه تبريز - ميانه  ) سپس وارد جاده اي آسفالته در سمت راست شده كه مسافت آن تا پناهگاه در حدود27 كيلومتر مي باشد و فاصله زماني آن تا ثمر خزان 5/0 ساعت و از روستاي ثمر خزان تا پناهگاه 5/0 ساعت ديگر در راه خواهيم بود . روستاي ثمر خزان د ارتفاع 2600 متري از سطح دريا در جانب شمال قله قرار گرفته و اهالي آن اكثراً از طريق دامپروري و كشت سيب زميني امرار معاش مي كنند چرا كه مرتفع بودن روستا و همچنين سردسيري منطقه مانع از ثمردهي دختان ميوه مي شود به همين علت وجه تسميه ثمر خزان به اين روستا داده شده  است.

از ثمر خزان جاده اي در جهت جنوب تا درياچه قوچ گلي كشيده شده است كه مي توان آن را با ماشين طي نمود و كساني كه مايل به استفاده بيشتر از اوقات فراغت خود مي باشند مي توانند مسير ثمر خزان تا درياچه را پياده طي نمايند كه در حدود 3 ساعت راهپيمائي خواهد داشت . بدين ترتيب كه مسير جاده را در حدود 45 دقيقه ادامه مي دهيم و پس از كم كردن حدود 100 متر ارتفاع به منطقه چمنزاري كه رودخانه اي به نام حدير چائي در آن جاري است مي رسيم . در انتهاي چمنزار و دره سمت چپ  ( دره اي كه آب آن كم است ) چشمه آب سردي وجود دارد كه مي توان قمقمه ها را از آنجا پر نمود . مسير از توي دره مرتباً به سمت جنوب ادامه پيدا مي كند تا اين كه بعد از 2 ساعت به درياچه قوچ گلي مي رسيم كه گويا محل آبشخور حيواناتي از قبيل قوچ و بز وحشي و كل بوده است كه علت نامگذاري قله را مي رساند . اين درياچه در قسمت شمال قله قرار گرفته و مشخصات آن چنين است :

محيط آن 570 متر ، مساحت آن در حدود 24354 متر ، طول و عرض آن 180 متر و عمق آن در عميق  ترين نقطه به 2 متر مي رسد . آب آن شيرين و زلال است و از يخچالها و برفچالهاي قسمتهاي شمالي قله تغذيه مي شود كه در صورت نياز بهترين مكان براي كمپ خواهد بود . اخيراً توسط هيئت كوهنوردي استان پناهگاهي در كنار درياچه احداث گرديده است . از درياچه قوچ گلي داغ مسير كوهپيمايي در جهت غرب ( راست ) بر روي يالي كه راهي مالرو بر روي آن قرار دارد خواهد بود كه به هيچ عنوان نبايستي از آن خارج شويم و ما بعد از 5/2 ساعت كوهپيمائي به قله قوچ گلي صعود خواهيم نمود . در صورت صاف بودن هوا روستاهاي مسير صعود در جهت شمال ، روستاهاي ليقوان و اسپراخوان ( سفيد خوان ) در جهت شمال غرب دشت زيباي شاه يوردي و قله جام داغي را در جهت جنوب به وضوح تماشا خواهيم كرد مسير برگشت همان مسير صعود خواهد بود و تا كنار درياچه 1 ساعت راهپيمائي خواهيم داشت . بهترين زمان اجراي برنامه ماههاي تير و مرداد ميباشند و مدت اجراي آن از تبريز 1 روز و به صورت فشرده و اگر چنانچه 5/1 وز در نظر گرفته شود بهتر خواهد بود .